İnatçı Bir Çocukla Başa Çıkmanın 10 Yolu
İnatçı çocuklarla uğraşmak ebeveynler için yemek yemek, yatmak, banyo yapmak gibi temel bir iş, günlük bir eylemdir. Zira çocuğunuzla hemen her gün bir mücadele vermeniz gerekir. Bazen de davranışlarınızla, istemeden de olsa, çocuğunuzun bu yönünü teşvik edersiniz. İnatçı bir çocukla başa çıkabilmek için yapılması gereken şey, ona davranışlarının işe yaramadığını göstermektir.
İnatçı Çocuğun Özellikleri
Özgür iradesiyle hareket etme eğiliminde olan her çocuk bu şekilde nitelendirilemez. Harekete geçmeden önce şu sorunun cevabını bulmalısınız: Sizin çocuğunuz inatçı mı, yoksa kararlı mı? Kararlı çocuklar çok zeki ve yaratıcı olabilirler. İsyan olarak algılanabilecek birçok soru sorarlar. Belli görüşleri vardır ve belli şeylere taraftardırlar.
İnatçı çocuklarda görülebilecek başlıca özellikler şunlardır:
*Duyulmak ve kabul edilmek güçlü bir ihtiyaç duyarlar. Bu yüzden sıklıkla dikkatinizi çekmeye çalışırlar.
*Son derecede bağımsız olabilirler.
*Her çocuk öfke nöbetleri geçirebilir, ama inatçı olanlarında bu durum daha çok görülür.
*Liderlik yönleri güçlüdür. Zaman zaman otoriter olabilirler.
*İşleri kendi tempolarında yapmayı severler.
*Onları yönetmek zordur, ama sandığınız kadar değil.
İnatçı Bir Çocukla Başa Çıkmanın Yolları
Çocuklarda inatçılık genetik veya sonradan kazanılmış bir davranış olabilir.
Farkında olmadan çocuğunuza inatçı olmayı siz de öğretmiş olabilirsiniz.
Her beslemeye çalıştığınızda kafasını çeviren veya kaşığı fırlatıp atan bir bebeğiniz olabilir. Ya da her gün aynı kıyafetleri giymekte ısrar eden ve uymasını istediğiniz her türlü kural ve talimata meydan okuma eğiliminde olan bir çocuğun ebeveynleri olabilirsiniz.
İyi haber şu: Bilinçli davranarak onun bu yönünün yumuşamasını ve daha iyi davranışlar edinmesini sağlayabilirsiniz. İşte bunun için yapmanız gereken şeyler:
1.Tartışmayın, Dinleyin
İletişim tek yönlü bir yol değildir. Çocuğunuzun sizi dinlemesini istiyorsanız, siz de onu dinlemeye istekli olmalısınız. Güçlü bir iradesi olan çocukların istekleri de güçlüdür ve tartışmaya yönelebilirler. Duyulmadıklarını sezerlerse meydan okuyabilirler.
Çocuğunuz bir şeyi yapmak veya yapmamak için ısrar ettiği zaman onu dinleyin ve rahatsız olduğu şeyin ne olduğuna dair bir sohbet başlatmaya çalışın. Peki, 5 yaşındaki inatçı çocuğunuza sizi dinlemesini nasıl öğretebilirsiniz? Bunun için onunla çatışmamalı, sakin ve pratik davranmalısınız.
2.Zorlamayın, Bağlantı Kurun
Çocuklar, bir şeye zorlandıkları zaman isyan etmeye ve yapmamaları gereken şeyleri yapmaya meyillidirler. Bu, sadece çocuklara özgü bir davranış değildir aslında. Bir yetişkin olarak, bazen, sizden istenen bir şeyle ilgili tepkinizi belirleyen şey, isteğin ifade edilme biçimidir.
Çocuğunuzla mutlaka bağlantı kurun. Yatmadan önce biraz daha TV izlemek isteyen 6 yaşındaki, inatçı bir çocuğu zorlamak çoğu zaman işe yaramaz veya başka can sıkıcı olaylara yol açar. Bunun yerine, bir süre için onun yanına oturun ve izlediği şeye ilgi gösterin. Onunla ilgilendiğinizi görünce sizi dikkate almaya daha istekli hale gelebilir. Ebeveynleriyle veya bakıcısıyla bağlantısı olan çocuklar işbirliği yapmaya daha açıktır. Sağlam ve sarsılmaz bir bağlantı, her şeye meydan okuyan çocuklarla başa çıkmayı kolaylaştırır.
3.Ona Seçenek Sunun
İnatçı çocuklarla başa çıkmak için yapılması gereken şeylerden biri de onlara seçenek sunmaktır. Çocukların kendilerine özgü, bağımsız bir zihinleri vardır ve her zaman ne yapacaklarının söylenmesinden hoşlanmazlar. 4 yaşındaki inatçı çocuğunuza akşam 9’da yatağa girmesi gerektiğini söylediğiniz zaman alacağınız cevap şiddetli bir “Hayır!” olabilir. 5 yaşındaki inatçı çocuğunuz, sizin seçtiğiniz oyuncağı istemeyecektir.
Çocuklarınıza direktif vermeyin, alternatifler sunun. Yatması için talimat vermek yerine, yatma zamanında hangi hikayeyi dinlemek istediğini sorun. Yine de size meydan okumaya devam ederse sakin kalın ve örneğin “Artık bunu yapman gerekiyor” deyin. Aynı şeyi gerektiği kadar, ve olabildiğince sakin bir şekilde yineleyin. Bozuk bir plak gibi sakin ama kararlı bir şekilde devam ettiğinizde bu yöntem işe yarayabilir.
Bununla birlikte, çocuklara çok fazla seçenek sunmak da iyi değildir. Ondan gardırobunu açıp bir kıyafet seçmesini istemeniz kafasını karıştırabilir. Bunun yerine siz iki veya üç kıyafet ayarlayarak alternatifleri azaltın ve bunlardan birini seçmesini isteyin.
4.Sakin Olun
Meydan okuyan, çığlıklar atan bir çocuğunuza bağırarak cevap vermekten kaçının. Bu durumda cevabınızı sözlü bir dövüşe davet gibi algılayabilir ve bu da işlerin daha da kötüye gitmesine yol açar. Bir yetişkin olarak bu durumu pratik bir sonuca yönlendirmek sizin elinizdedir. Çocuğunuzun bir şeyler yapması veya belli bir şekilde davranması gerektiğini anlamasına yardımcı olun.
Sakin kalmak için ne gerekiyorsa yapın; müzik dinleyin, egzersiz veya meditasyon yapın. Evde sakinleştirici ve rahatlatıcı müzikler çalmak da işe yarar. Arada bir, çocuğunuzun en sevdiği müzik parçalarını açın. Böylece onun sempatisini kazanabilir ve gevşemesini sağlayabilirsiniz.
5.Saygı Gösterin
Çocuklarınızın size ve kararlarınıza saygı göstermesini istiyorsanız onlara saygı göstermelisiniz. Zorlayıcı bir şekilde davranırsanız otoritenizi kabul etmezler. İşte bununla ilgili birkaç tavsiye:
*Talimatınıza uymaları için ısrar etmek yerine işbirliği yapmanın yollarını arayın.
*Koyduğunuz kurallar tutarlı olmalı. Öylesi daha rahat geldiği için onları gevşetmeyin.
*Çocuklarınızla empati kurun. Duygularını ve fikirlerini önemseyin.
*Çocuğunuz kendi başına bir iş yapmak istediği zaman elinden geleni yapmasına izin verin. Gerekirse yükünü hafifletmek için yardım edin. Bu, ona güvendiğinizi de gösterir.
*Ne demek istediğinizi açıklayın ve söylediğinizi yapın.
6.Çocuğunuza Yönelik Yaklaşımınız Üzerinde Çalışın
İnatçı veya güçlü iradeli çocuklar, onlara nasıl davrandığınız konusunda oldukça hassastırlar. Kelimelerinize, ses tonunuza ve beden dilinize dikkat edin. Davranışlarınızdan rahatsız olduğunda en iyi bildiği şeyleri yapar: İsyan eder, karşılık verir ve saldırgan davranışlar sergiler.
İnatçı çocuğunuza yaklaşım tarzınızı değiştirerek onun size vereceği tepkileri de değiştirebilirsiniz. Ona ne yapacağını söylemek yerine, işbirliği yapma yoluna gidin. “Yapacaksın!”, “Yapmanı istiyorum!” yerine “Haydi bunu yapalım”, “Nasıl denesek?” gibi ifadeler kullanın.
Yapmasını istediğiniz şeyi yaptırmanın eğlenceli yolları üzerinde düşünün. Örneğin, oyuncaklarını siz toplamaya başlayın ve ondan özel yardımcınız olmasını isteyin. Veya bunu hanginizin daha çabuk yapacağı yolunda meydan okuyun. Bu, çoğu zaman işe yarayan eski bir numaradır.
7.Anlaşma Yoluna Gidin
Bazen çocuğunuzla müzakere etmeniz gerekir. İstediğini alamadığı zaman sorun çıkarmak ve yaramazlık yapmak çocuklar arasında yaygın bir davranıştır. Sizi dinlemesi için, bu davranışlarını durduracak doğru soruyu bulmanız gerekir.
Ona “Seni rahatsız eden şey nedir?”, “Bir sorun mu var?” veya “Bir şey mi istiyorsun?” gibi sorular sorarak başlayın. Bu, çocuğun isteğine saygı duyduğunuzu ve bu konuda düşünmeye istekli olduğunuzu gösterir. Müzakere etmek, mutlaka taleplerini yerine getireceğiniz anlamına gelmez. Her şey, düşünceli ve pratik olmakla ilgilidir. Örneğin, çocuğunuzu sizin istediğiniz saatte yatmaya istekli değilse, bu konuda ısrar etmek yerine ikinize de uyan bir zaman belirlemeyi deneyebilirsiniz.
8.Evde Huzurlu Bir Ortam Oluşturun
Çocuklar gözlem ve deneyim yoluyla öğrenirler. Ebeveynlerinin her zaman tartıştığını görürlerse, bunu taklit etmeyi öğrenirler. Eşler arasındaki uyuşmazlık evde stresli bir ortama yol açarak çocukların ruh hallerini ve davranışlarını etkileyebilir. Bazı araştırmalar, çatışmalı ve huzursuz bir aile ortamının çocuklarda sosyal davranış bozukluklarına ve hatta saldırganlığa yol açabileceğini göstermektedir.
9.Çocuğun Bakış Açısını Anlamaya Çalışın
İnatçı bir çocukla başa çıkmak için durumlara onun perspektifinden bakmaya çalışmalısınız. Kendinizi onun yerine koyun ve böyle davranmasının sebeplerinin neler olabileceğini düşünün. Çocuğunuzu ne kadar iyi tanırsanız inatçı yönüyle de o kadar iyi başa çıkarsınız.
Onu öfkelendiren veya hayal kırıklığına uğratan şeyin ne olduğunu anlamaya çalışmalısınız. Örneğin, ev ödevini yapmak istemeyen bir çocuk konuyu anlamamış veya ödev yapmaktan bunalmış olabilir. Yapması gereken çok ödev varsa ve bir türlü odaklanamıyorsa önce kısa sürede bitirilebilecek olanları yapmaya teşvik edin ve gerekirse biraz yardımcı olun. Ödevler arasında birkaç dakikalık molalar vermesine izin vererek stresinin azalmasını sağlayın.
10.Çocuğun Olumlu Davranışlarını Pekiştirin
İnatçı bir çocuğunuz varsa onunla ne yapacağınızı, öfkeli ve agresif davranışlarını nasıl kontrol edeceğinizi bilemediğiniz zamanlar olacaktır. Fakat düşünmeden tepki verirseniz soruna karşı olumsuz, sonuçsuz bir tepki geliştirebilir ve hatta istemeden çocuğunuzun olumsuz davranışlarını pekiştirebilirsiniz.
Örneğin, çocuğunuzu söylediğiniz hemen her şeye “Hayır!” mı diyor? Bir düşünün, siz de böyle yapıyor olabilir misiniz?
Sürekli “Hayır!” diyen bir çocuk için şu stratejiyi deneyebilirsiniz: Çocuğunuzla bir “Evet – hayır “ oyunu oynayın ve bu sırada onu pozitif cevaplar vermeye teşvik edecek sorular sorun. Mesela “Dondurmayı seviyorsun, değil mi?”, “Oyuncak balığının yarın banyo küvetinde yüzüp yüzemeyeceğini görmek ister misin?”, “Legolarınla oynamak hoşuna gidiyor mu?” gibi sorular olabilir.
Bu gibi sorulara verdiği “Evet” cevabı çocuğun olumlu şeyler hissetme, olaylara pozitif yaklaşma potansiyelini arttırır.
İnatçı Çocuklar Hakkında Merak Edilen Bazı Konular
İnatçı Bir Çocuk Oturak Kullanmaya Nasıl Alıştırılır?
Çocukları oturağa alıştırmak her zaman az – çok sorun olabilir ama söz konusu olan inatçı bir çocuksa daha çok zorlanabilirsiniz. Böyle bir çocuğu oturağa alıştırmanın söz dinleyen bir çocuğu alıştırmaya göre daha uzun süreceğini unutmayın. Sabırlı olmalı ve hedefe ulaşmak için çocuğunuzla beraber çalışmalısınız. Üç yaşındaki çocuğunuzu ikna edebilmek için onunla bu konuda konuşun ve ne yapması gerektiğini açıklayın. Reddederse hemen sinirlenmeyin. Olayı eğlenceli hale getirmenin yollarını arayın.
Yemek Yememekte Direnen Çocuğuma Nasıl Davranmalıyım?
Aşağıdaki yöntemler özellikle akşam yemekleri için işe yarayabilir:
*Yemesini istediğiniz şeyleri yaratıcı bir şekilde sunun.
*Masayı kurmak, servis yapmak gibi şeyler yapmasına izin vererek sürece dahil olmasını sağlayın.
*Bir şeyi yemeyi reddetmeden önce en azından denemesini teşvik edin. (“Küçük bir ısırık alabilirsin bence, belki hoşuna gider?”)
*Önüne küçük miktarlarda birkaç çeşit koyun ve seçim yapmasına izin verin.
*Yemeğini bitirirse tatlı, dondurma gibi küçük bir ödül verin.
İnatçı Çocuğuma Ne Gibi Yaptırımlar Uygulayabilirim?
Çocukların kurallara ve disipline ihtiyaçları vardır. Davranışlarının iyi veya kötü sonuçlar doğuracağını öğrenmeleri gerekir.
Kuralları çiğnemenin sonuçlarının tam olarak farkına varmasını sağlamalısınız. Çocuklar söz konusu olduğunda, eylemi sonuca bağlayabilmeleri için, davranışlarına hemen tepki vermek gerekir.
Ana fikir çocuğu cezalandırmak değil, davranışlarının yanlış olduğunu ve yanlış yapmanın olumsuz sonuçları olacağını fark etmesini sağlamaktır. Molalar, oyun zamanları ve TV izleme süreleri gibi şeylerden kısıntı yapmak disipline olmasını kolaylaştırabilir. Sorunu temel alarak etkili olabilecek yaptırımlar üzerinde düşünmelisiniz.