Ev Öğretmeni

Son yıllarda çocukların ekran karşısında (televizyon, bilgisayar, akıllı telefon, tablet bilgisayarlar dahil) geçirdikleri zamanın fiziksel ve zihinsel gelişimleri üzerindeki ciddi ve olumsuz etkileri hem uzmanlar, hem eğitimciler, hem de ebeveynler tarafından sık sık söz konusu ediliyor. Yapılan araştırmalara göre 6 yaş altı çocuklar ekran karşısında her gün ortalama iki, 8-18 yaş aralığındakiler ise altı saat geçiriyor. Bu süreler küçük çocuklarda genellikle televizyon izleyerek, daha büyük çocuklarda ise dört saat televizyon izleyerek ve iki saat de bilgisayarla uğraşarak (okulla alakalı işler hariç) geçiriliyor.

Ekran karşısında çok fazla vakit geçiren çocuklarda obezite riski yükseliyor, agresif davranışlara olan eğilim artıyor, gün içindeki enerji düzeyi azalıyor ve en önemlisi okul başarısı sekteye uğruyor. Üstelik çocuklar televizyon, bilgisayar ya da telefona bakarak ne kadar zaman geçirirlerse reklamlara, aldatıcı tanımlara ve çeşitli konulardaki propagandalara o kadar çok maruz kalıyorlar. Peki, çocuk gelişimi ve sağlığı açısından ekran başında geçirilen süreyi azaltmak için neler yapılabilir?

– Örnek olun.

Çocuklar yaşları ve zihinsel yapıları gereği pek çok davranış ve alışkanlığı yetişkinleri, özellikle ebeveynlerini “taklit etme” ve “örnek alma” yoluyla geliştirirler. Bu nedenle akıllı telefonunuzu elinizden bir an olsun düşürmüyor ya da akşamları işten gelir gelmez kendinizi televizyonun karşısına atıyorsanız çocuğunuza doğru medya kullanımı alışkanlıkları kazandırmanız ve bu konuda koyduğunuz kuralları kabul ettirmeniz oldukça zor olabilir.

– Zaman sınırlaması getirin.

Çocuğunuza günde belli bir süre televizyon izlemekte ya da bir sabah, bir de akşam olmak üzere istediği 1-2 programı takip etmekte özgür olduğunu söyleyin ve (yaşına fazlaca aykırı olmadığı sürece) ne izleyeceğini seçmesine izin verin. Ancak bu belirlenmiş vakitler ya da programlar haricinde (hafta sonu fazladan bir bölüm çizgi film ya da tatillere özel yayınlanan çocuk/aile filmleri gibi nadir istisnalar hariç) televizyon izlemesinin mümkün olmadığını, ısrar eder ya da kuralı gizlice delmeye çalışırsa sahip olduğu hakları da kaybedeceğini ona açık, net bir diller önceden açıklayın. Gün içinde belirlenen medya kullanımı süresi televizyon dışındaki araçlar da dahil edilerek düzenlenebilir (Günde 50 dakika televizyon izlemek, yarım saat de internette gezinmek veya oyun oynamak gibi).

– Oyun oynayın.

Çocuğunuzu oyalamak için onu televizyonun ya da bilgisayarın karşısına oturtmak yerine ev işlerine yardım etmesini, dışarı çıkıp biraz dolaşmasını ya da arkadaşlarıyla oynamasını, resim çizmesini, kısaca daha faydalı aktiviteler yapmasını teşvik edin. Zamanınız olduğunda televizyonu ve diğer elektronik aletleri tamamen kapatıp çocuğunuzla beraber halının üzerine oturun ve yalnızca sohbet edin ya da oyun oynayın.

– Çocuğunuzun davranışlarını yakından gözlemleyin.

Şiddet içerikli televizyon programları ve oyunlar çocukların genel davranışları üzerinde fark edilmemesi imkansız değişimler yaratır. Bir çocuk bilgisayarın ya da televizyonun başında fazlaca vakit geçirdikten sonra gergin, sinirli, bencil ve sabırsız davranmaya başladıysa izlediği program ya da oynadığı oyun sizin sandığınız/onun size yansıttığı kadar masum değil demektir. Bu tarz davranışları gözlemlemeye başladığınız anda önce çocuğunuzu uyarın, bu etkili olmazsa söz konusu programı ya da oyunu tamamen yasaklayın. Başlangıçta birkaç sinir krizi ya da abartılı tepkilerle karşılaşsanız da bu kural çocuğunuzun yetişkinlik döneminde sağlıklı bir davranış yapısına sahip olmasını sağlamak açısından kritik olacaktır.

– Yatak odalarına televizyon koymayın.

Ne sizin, ne de çocuğunuzun yatak odasında televizyon bulunsun. Mümkünse çocuğunuza yatak odasından ayrı bir çalışma odası/köşesi hazırlayın ve bilgisayarının da yatak odasında değil burada durmasını sağlayın.

– Kendisini eksik hissetmesinden çekinmeyin.

Ekran karşısında sınırlı zaman geçiren çocuklar okulda arkadaşlarının muhabbetlerine katılmakta zorluk çektiklerinden yakınabilirler. Bu durumun sizi yıldırmasına ve üzmesine izin vermeyin, çocuğunuza ise kuralları esnetemeyeceğinizi ancak isterse başka bir programdan vazgeçerek popüler bir çizgi filmi izleyebileceğini söyleyin. Unutmayın ki siz doğru medya kullanımı adına kurallar koyarak çocuğunuzun ileride çok daha anlamlı, zengin muhabbetlere eşlik edebilme ve sosyal yönü güçlü bir yetişkin olabilme ihtimaline yatırım yapıyorsunuz.